Şubat 02, 2024
ÇOCUK VE UYKU
Çocuğun yeterli miktarda ve kaliteli biçimde
uyuması çocuk gelişim sürecinde oldukça önemlidir. Uyku esnasında büyüme
hormonu ve vücudun tamiri için gerekli olan hormonlar salgılanır, ayrıca
düzenli uyku stresi azaltır. Düzenli ve yeterli uyuyan çocukların öğrenme
performanslarının, dikkat becerilerinin ve hafızalarının arttığı da
araştırmalarla belirlenmiştir.
UYKU PROBLEMLERİNİN NEDENLERİ
Ebeveyn
Tutumları: Uyku ortamının, uyku saatlerinin düzenli
olmaması çocukların uyku alışkanlıklarını olumsuz etkilemektedir.
Ebeveyn
ile Yeterli Zaman Geçirememe / Ebeveyn Yokluğu: Yoğun
çalışma saatlerinden dolayı çocuğa zaman ayrılamaması, çocuk ile oyun oynayarak, sohbet ederek kaliteli zaman
geçirilmemesi, çocuğun yakınlık kurmak gibi duygusal ve psikolojik
ihtiyaçlarının karşılanmaması durumlarında ebeveynlerini özleyen çocuklar
uykuya geçişlerde zorluklar yaşayabilmektedir.
Aile
İçi Şiddet / Anne-Baba Çatışması: Aile içinde
yaşanılan anlaşmazlıklar, kavgalar ve şiddet (fiziksel, sözel, psikolojik)
durumları; çocuklarda kaygı, korku gibi zorlu duygulara ve travmalara neden
olabilmektedir. Zorlu duygular yaşayan çocuklar uyku problemleri de
yaşayabilmektedir.
Büyüme
Atakları: Belirli dönemlerde çocuğun gelişimsel olarak
yaşadığı büyüme atakları da uyku düzeninde bozulmalara neden olabilmektedir.
Gece /
Karanlık Korkuları: Soyut düşünceye gelişimsel olarak
geçemeyen ve hayal gücü güçlü olan çocuk; canavar, hayalet, zombi gibi hayali
şeylerden korkabilir. Bunlar da uyku problemleri yaşamaya neden olabilir.
Teknoloji
Kullanımı: Uzun saatler ekran maruziyeti olan
çocukların beyinleri çok fazla uyarıldığı için uykuya geçmekte zorlanabilirler.
Bunun yanı sıra; izlenilen içeriklerin çocukların yaşına uygun olmayan şiddet,
korku, cinsellik unsurları taşıması da çocuklarda kaygı ve korkunun
gelişmesine; bunun sonucunda da uyku sorunları yaşamalarına neden
olabilmektedir.
Kabuslar:
Çocuklar kötü rüya gördüklerinde uyanamayabilirler ya
da uyansalar da gördükleri rüyayı anlatmakta ve gerçeklikten ayırt etmekte
zorlanabilirler. Çocuklar kötü rüya görmemek için de uykuya geçişte zorlanmalar
yaşayabilir ya da uykuya direnç gösterebilirler.
Gece
Terörü: Sıklıkla 5-12 yaş aralığında görülse de daha
küçük yaş aralığında da görülebilen bir uyku problemidir. Gece terörü derin
uykuya geçtikten 1-2 saat içerisinde görülmektedir. Sık nefes alma, aşırı
terleme, etrafa ya da kendine zarar verme, bağırma, korku hali şeklinde görülen
bu atakları çocuk hatırlamaz. Gece terörü sırasında çocuğun gözleri kapalı
olabildiği gibi bazen çocuğun gözleri açık da olabilir. Çocuğun gözleri açık
olsa da aslında çocuk hala uykudadır ve çocuğun uyandırılmaması gerekmektedir.
Gece terörü yaşayan çocuğu uyandırmadan sakinleşmesini sağlamak ve uykuya
geçmesine yardımcı olmak gerekmektedir. Gece terörü sık yaşanılıyor ise mutlaka
bir Çocuk-Ergen Psikiyatri Uzmanına başvurulması gerekmektedir.
Fiziksel
Rahatsızlıklar: Çocuğun yaşadığı fiziksel hastalığının
olması veya ilaç tedavisi görmesi çocuğun uyku problemi yaşamasına neden
olabilmektedir.
UYKU HİJYENİ VE UYKU RUTİNİ OLUŞTURMA
Uyku
hijyeni; uyku kalitesini arttırmaya yönelik rutinler
bütünüdür. Uyku hijyeni oluştururken; uykudan 1 saat önce ekran maruziyetini
bırakmak, odanın aşırı sıcak yada aşırı soğuk olmaması, odanın iyi
havalandırılmış olması, odanın aşırı ışıklandırılmış olmaması, çarşaf, yastık
ve örtülerin kaşındırmaması ve terletmemesine dikkat edilmelidir.
Bunlar dışında uyku rutini oluşturmak için
dikkat edilecek önemli noktalar şu şekildedir;
●
Çocuklarda uyku rutini
oluştururken çocuğun uyumak istememesi ve direnç göstermesi oldukça sık
karşılaşılan doğal bir durumdur. Bu nedenle; uyku rutini oluşturmak için
öncelikle ebeveynlerin işbirliği içinde olmaları ve tutarlı davranış
sergilemeleri gerekmektedir.
●
Uykuya geçmeden önce duş, diş
fırçalama, masaj, kitap okuma, 15 dakikalık sohbet saati gibi çocuğa ve aileye
uygun rutinler belirleyip, her gün uykuya geçmeden önce olabildiği kadar aynı
saatler ve aynı sıralama ile yapılarak biyolojik saat oluşturulması uyku
kalitesine fayda sağlamaktadır.
●
Çocuğun belirli bir uyuma ve
uyanma saati olmalı ve olabildiği kadar bu saatte değişiklik yapılmamalıdır.
●
Çocuğun fiziksel ihtiyaçlarının
yanı sıra oyun oynamak, ebeveynlerle kaliteli zaman geçirme gibi duygusal
ihtiyaçlarının giderilmesi uykuya geçişi ve uykuya olan direnci azaltacaktır.
●
Çocuğun kendi odasında ve kendi
başına uyuması zaman alacaktır. Bu nedenle belirli bir süre çocuğunuz uykuya
dalana kadar yanında eşlik etmelisiniz. Gece uykudan uyandığı zamanlarda da
kendi yatağınıza almak yerine çocuğunuzun yanına giderek tekrar uykuya dalana
kadar yanında eşlik etmeniz gerekmektedir.
Psikolojik Danışman
Özgür AYDIN
